Həyat mənbəyi olan su xəstəliklərə qapı açırmı? ABŞ-da aparılan yeni bir araşdırma bu sualı gündəmə gətirir. 1 litrlik plastik şüşədəki suda təxminən 240 min nanoplastik aşkar edilib. Nanoplastiklər plastiklərin parçalanması nəticəsində əmələ gəlir.
Aztibb.az “TRT Haber”ə istinadən xəbər verir ki, bu xırda parçaların orqanizmə daxil olması xəstəliklərə yol açır.
Plastik məhsullar müasir dünyanın əvəzolunmaz materiallarından biridir. Xüsusilə birdəfəlik məhsullara rahatlıqlarına görə tez-tez üstünlük verilir.
Birləşmiş Millətlər Təşkilatının məlumatlarına görə, dünyada hər il 500 milyard plastik torba istifadə olunur və hər dəqiqə 1 milyon plastik butulka satılır.
İnsan tərəfindən yaradılan tullantıların 10 faizi plastikdən ibarət olduğu halda, 50 faizi birdəfəlik qablaşdırmadır.
Lakin bu plastik məmulatlar həyatımızı asanlaşdırmaqla yanaşı, təbiətdəki tarazlığı da pozur və canlıların həyatını təhlükəyə atır. Bunun insan həyatı üçün hansı risklər yaratdığını göstərən ən son nümunə ABŞ-da aparılan bir araşdırmadır.
Kolumbiya Universitetində aparılan araşdırmada elm adamları yeni üsulla metrin milyardda biri miqyasında ölçülə bilən hissəcikləri müəyyən etməyə nail olublar. Beləliklə, bir litrlik plastik şüşədəki suyun içində təxminən 240 min nanoplastik olduğu müəyyən edilib.
Bəs bu bizim üçün nə deməkdir? İçməli su ilə qəbul edilən bu plastiklərin orqanizmə təsiri necədir? Çanaqqala Onsekiz Mart Universitetinin dosenti Əhməd Əli Bərbər bu suallara cavab verib.
Söhbət insanlarda bir çox toxuma və orqanlara, hətta hüceyrələrə də nüfuz edə bilən maddədən gedir.Ona görə də orta hesabla bir insanın gündə 2 litr su içdiyini nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, 450 min nanoplastik həzm olunur və oradan bütün bədəndə döv
Mikro və nanoplastik nə deməkdir?
Tədqiqatı qiymətləndirməzdən əvvəl mikroplastik və nanoplastikanın nə olduğunu anlamaq faydalıdır. “Mikroplastiklər ölçüləri 5 millimetrdən az olan plastik parçalardır. Bunlar getdikcə parçalandıqca və ölçüləri kiçildikcə (100 nanometr) nanoplastikalar əmələ gəlir.
Mikro və nanoplastikalar ətraf mühitimizdə tez-tez gördüyümüz tullantı plastiklərin fiziki parçalanması nəticəsində əmələ gəlir. Bundan əlavə, sənaye sektorundan dəniz boyaları, kosmetik məhsullar, yol boyaları, tikinti məhsulları, tekstil məhsulları, avtomobil təkərlərindən qopmuş hissələr ətraf mühitə daxil ola bilərlər.
Nano və mikroplastiklər genetik zərər verir
Alim xüsusilə su ekosistemi ilə qarışan nano və mikroplastiklərə diqqət çəkirb. Onların bir çox su canlıları tərəfindən qida kimi qəbul edilərək bədənlərinə alındığını bildirir. O, bunun tənəffüs, qidalanma, böyümə və çoxalma kimi fizioloji funksiyalara əhəmiyyətli təsir göstərə biləcəyini vurğulayıb. Son illərdə aparılan araşdırmalarda insan qanında, bir çox orqanda, hətta xaya və plasentada plastik hissəciklərin aşkar edildiyini söyləyən ekspert, onların insan orqanizminə təsirlərini belə izah edib:
“Deyə bilərəm ki, bu plastik hissəciklər insanların fizioloji funksiyalarına da əhəmiyyətli təsir göstərir. Məsələn, mikro və nanoplastika ilə apardığımız təcrübələrdə biz aşkar etdik ki, nano və mikroplastiklər bir çox su canlılarında (karides, su birəsi, balıq) və insanlarda genetik səviyyədə ziyana səbəb olur və DNT qırılmaları yaradır.
Nanoplastik hissəciklər insan orqanizminə daxil olduqdan sonra hüceyrədaxili molekullarla qarşılıqlı əlaqədə ola və ya nanoplastikaya adsorbsiya olunmuş maddələri, məsələn, davamlı üzvi çirkləndiriciləri (POP) sitoplazmaya birbaşa nəql edə bilər. Bu o deməkdir ki, POP-lar insan hüceyrələrində saxlanıla və toksikoloji təsir göstərə bilər”.
