Tibb sistemindən şikayətlənən insanlarla hər gün qarşılaşırıq. Tibbi etika qaydalarını, həkimlərin davranış və müayinə sırasında hansı qaydaya uyğun davrandıqlarını çoxumuz bilmirik. Çoxumuz bu məsələ haqqında kökündən yanlış təsəvvürə malikdir.
Aztibb.az tibbi etika ilə bağlı bilməli olduğumuz bəzi müddəaları diqqətə çatdırır.
Tibb etika haqqında bilinən ilk mətn V əsrin əsəri olan “Formula Comitis Archiatrorum”dur. Amma müasir Şərq, eləcə də Qərb tibbinin qaydaları Hippokrat, İbn Sina və həmyerlimiz Ər-Razinin əsərlərinə əsaslanırlar.
Müasir dövrdə qanun hökmündə mətn olaraq qəbul edilmiş etik prinsiplər Britaniyada, qismən ABŞ və Kanadada mövcuddur.
Tibb etikanın çərçivəsini təşkil edən 4 prinsip Tom Böşamp və Ceyms Çayldresin “Biomedikal etikanın prinsipləri” kitabında təsvir edilib.
Azadlığa hörmət prinsipi: xəstə müalicə metodunu seçmə və ondan imtina haqqına sahibdir.
Mənfəət prinsipi: xidmət verən həkim xəstənin mənfəətinə uyğun davranmalıdı.
Xəsarət verməmək prinsipi: xəstəyə yardım etməklə bərabər ona əlavə xəsarət verməkdən çəkinmə.
Ədalət prinsipi: hər kəsə əlçatan ilkin tibbi xidmət təşkili, eləcə də tibii xidmət alacaq insanın qərarına hörmət.
Bəs keyfiyyətli tibbi xidmət almaq üçün nəyi bilməliyik?
Həkim apardığı müayinələri tək-tək xəstəyə izah etməlidir. Xəstəliyinizlə bağlı hansı müayinə metodlarının mümkün olduğunu və bununla hansı nəticələrə gələcəyinizi sizə öncədən izah etməlidir.
Müraciət etdiyiniz həkim məlumatlandırma zamanı anlaşılması çətin olan tibbi terminlərdən istifadə etməməlidir. Təbabətdə sadə dillə izah edilə bilməyəcək müayinə metodu və ya hərhansı bir anlayış mövcud deyildir.
Problemin özü, diaqnoz aydın izah edilməlidir. Diaqnozun nə qədər etibarlı olduğu faktı da bildirilməlidir.
Bəzən diaqnoz qoyula bilmir. Müayinələr mütləq etibarlı diaqnoz qoyulacağı ilə nəticələnəcək deyə qayda və ya məcburiyyət yoxdur.
Həkim xəstəyə çoxulu sayda müayinə aparıb dəqiq diaqnoz qoymaya bilər. Lakin ilkin diaqnoz ilə son klinik diaqnoz qarışdırılmamalıdır. İlkin diaqnoz həmişə vardır, amma bir nəticə olaraq əsas diaqnoz kimi ələ alına bilməz. Xəstəyə dəqiq diaqnoz qoyulmadığı faktı mövcuddursa, mütləq xəstəyə bildirilməlidir.
Bütün həkim-xəstə söhbətlərinin protokollaşdırılması, sonda isə yazılı şəkildə xəstəyə təqdim edilməsi vacibdir. Çox həkim bu qaydaya əməl etmir, barmaqarası qarşılanır və nəticədə sui-istifadə halları meydana gəlir.
Tibbi xidmətdən narazılıq hər zaman olub, yenə də olacaq. Lakin hər hadisənin bir çərçivəsi, davranış qaydaları, etikası vardır.
