Bütün heykəllərdə və rəsmlərdə Hippokrat qaşları çatılmış, xəstəni necə sağaltmaq barədə intensiv düşünən bir insan kimi görünür. İnternet, guya Hippokratın qidalanma məsləhətləri ilə doludur.
Aztibb.az “Arquments and Facts” nəşrində dərc olunan yazıya dıqqət çəkib.
Bu insanın adı ilə bağlı ən məşhur tibbi traktat gələcək həkimlərin öz peşələrinin etik standartlarına riayət etməyə razılaşaraq qəbul etdikləri məşhur Hippokrat andıdır. Burada qeyd edildiyi kimi, həkim abort və evtanaziyanın qarşısını almağa borcludur, xəstənin sirrini açmaq hüququna malik deyil, həmçinin “azad və ya kölə qadın və kişilərlə münasibətdə olmaqdan” çəkinməlidir.
Əslində, təkcə “Hippokrat andı” deyil, onunla bu və ya digər şəkildə əlaqəli təbabətə aid 60-a yaxın əsərin də müəllifliyi yoxdur. Onların hamısı əsrlər boyu müxtəlif yunan ləhcələrində yazılmışdır və həm insan orqanizmi, həm də müalicə üsulları ilə bağlı müxtəlif fikirləri ehtiva edir.
Doktor Hippokrat kimdir?
Filosof Platon Hippokratın əsl şəxsiyyəti haqqında yalnız təxmini məlumat verir, baxmayaraq ki, onun adı Qədim dünyada kifayət qədər məşhur idi. Platonun fikrincə, Hippokratın doğulduğu yer indiki Türkiyə ərazisinin sahillərində yerləşən Kos adasıdır. Hippokrat özünü “Asklepiad” (tibb tanrısı Asklepinin nəslindən olduğuna inanılanlardan biri) və ya “şəfa verən” adlandırırdı, lakin onun sağalma prosesi ilə bağlı hansı inanclara sahib olduğu hələ də məlum deyil.
Qalan hər şey sırf fərziyyədir. Hətta onun həyatı ilə bağlı etibarlı məlumatlar da yoxdur. Platona görə, məşhur həkim təxminən e.ə 430-cu ildə yaşayıb.
Əfsanələr necə yarandı?
Hippokrat bəşəriyyətin əfsanələr yaratmaq və qurucu atalar təyin etmək istəyinin ən bariz nümunəsidir. Hippokratın şəxsiyyətini və daha sonra bütün tərcümeyi-halını yaratmaq üçün bizə çatan qədim yunan tibbi traktatlarından fraqmentli məlumatlar tərtib edilib. Tədqiqatçıların zamanla onun haqqında yazdıqları subuta əsaslanmayıb.
Beləliklə, müasir baxışda Hippokrat sadəcə olaraq bəzi mənbələrdə xəstəyə qarşı qayğıkeş və diqqətli bir insan kimi təsvir edilib. Yaxud məşhur “Müqəddəs xəstəlik haqqında” traktatında “epileptik tutmaların Allahın iradəsi ilə deyil, bədəndəki selik balansının pozulması səbəbindən baş verdiyini” söyləməsinə əsaslanaraq, Hippokratın mistik olan hər şeyi inkar etdiyi qənaətinə gəlirik. Və ümumiyyətlə, andın müddəalarına əsaslanaraq yüksək mənəvi prinsipləri ona aid edirik.
Yeri gəlmişkən, bu andın əksər bəndləri ümumiyyətlə xəstələrin müalicəsi ilə bağlı deyil. Əvəzində həkimlərin həmkarlarının oğullarına pulsuz dərs keçməsindən, köhnə müəllimlərinə qulluq etmələrindən çox danışılır.
Evtanaziya və abortla bağlı ən məşhur sətirlər belə düşündüyümüz qədər aydın deyil. Əslində, Hippokrat andı sağalmaz xəstələrin iztirablarına son qoymaq imkanı kimi müasir şərhində evtanaziya ilə bağlı açıq bir qadağa ehtiva etmir. Birincisi, “evtanaziya” sözünün özü yunan dilindən gəlir və “yaxşı ölüm” deməkdir. Halbuki, qədim Yunanıstanda “yaxşı ölüm” bir gəncin həyatının ən yaxşı çağında döyüş meydanında ölməsi demək idi. And yalnız ölümcül dərmanlara tibbi nəzarətin zəruriliyini nəzərdə tutur ki, onlar bəd niyyətlə istifadə edə bilənlərin əlinə keçməsin.
Abortla bağlı “Mən abort edən pessar verməyəcəyəm” ifadəsini də iki mənada başa düşmək olar: “vermək” feli həm dərmanın ötürülməsini nəzərdə tutur (yenə də onun “pis məqsədlər üçün” istifadə oluna bilməsi ehtimalı ilə). ”) və onun birbaşa həkim tərəfindən idarə edilməsi.
Xəstələrlə intim münasibətlərin qadağan edilməsindən danışsaq, belə bir fərziyyə var ki, and qədim tibbin standart sənədi deyil, xüsusi hallar üçün yazılmış müddəalardan ibarətdir. Ehtimal ki, söhbət həmin epizodlardan gedir, nəticədə xəstələr onları sağaltmağa söz verənlərə inamını tamamilə itirirdilər.
Bu kimi tamamilə fərqli qədim sənədlərin birləşməsi və onların Hippokratın adı ilə əlaqəsi onun ölümündən sonrakı əsrlərdə adi hala çevrildi. Nə üçün? Bəlkə də tibbin və tibbi etikanın mənşəyində simasız kölgələr əvəzinə bir insanı görmək bizim üçün daha asandır və sadəcə canlı bir insan deyil, ideallaşdırılmış mükəmməl həkim obrazı, həm də fərqli və çoxyönlü bir and. Deməli, bəlkə keçmişin kölgələrini keçmişə buraxmağın vaxtı çatıb?
